Hordes twintigers melden zich bij allerhande taalscholen om een nieuwe taal te leren. Van zakelijk Engels tot Japans, van Spaans tot Turks en Arabisch. Freelance journalist Fréderike Geerdink, zelf druk doende in Istanbul het Turks onder de knie te krijgen, op zoek naar de achtergrond van al die taalpassie.
Evelien voelt nog de euforie als ze eraan terugdenkt: in een Utrechtse supermarkt hoorde ze twee mannen in het Arabisch overleggen over welke bonen de beste keus waren voor een bepaald gerecht, en zij gaf ze in redelijk vloeiend Arabisch advies. ‘Hun mond viel letterlijk open, ze waren met stomheid geslagen’, zegt ze, ‘en stamelden daarna in het Arabisch ‘dank je wel’. Ik voelde me zo góed toen ik wegliep!’
Evelien Meijs (29) leert Arabisch bij taalschool Alifba in Utrecht, na een eerdere poging in Wageningen. Ze is al vier jaar bezig en heeft het bijltje er al eens bij neergegooid. ‘Soms had ik het gevoel dat ik het nooit zou leren. Maar ik heb het weer opgepakt, omdat ik toch gemotiveerd ben. En als ik dan zoals in de supermarkt merk dat ik echt wel wat kan, laait het vuurtje weer helemaal op.’
Een taal leren iets voor senioren? Iets wat je gaat doen als je werkzame leven erop zit, en dan Spaans of Frans kiezen omdat je in Spanje of Frankrijk je oude dag wenst te slijten? Niet dus: hoewel heel wat senioren taalscholen bevolken om precies die redenen, zijn ook twintigers flink vertegenwoordigd. Zij leren ook Spaans of Frans, maar kiezen niet zelden een veel exotischer taal: Japans, Arabisch of Turks bijvoorbeeld. En ook Pools en Russisch zijn in trek, zo blijkt uit een rondje bellen langs verschillende taalscholen en volksuniversiteiten. Cijfers over de leeftijden van hun cursisten houden de meeste taalscholen niet systematisch bij, maar de LOI wel. Jan Jelle Bouma van de LOI: ‘Bijna de helft van onze cursisten is jonger dan 35 jaar, en daarvan is zestig procent vrouw. We vragen niet precies naar de reden waarom mensen bij ons een taal leren, maar uit de cijfers valt wel op te maken dat jonge mensen vaker een taal leren voor hun carrière dan ouderen: bij een cursus als Business English zijn de jongeren echt veruit in de meerderheid.’
‘In Jemen heb ik het straat-Arabisch aardig opgepikt’
Zelf heb ik als freelance correspondent in Turkije alle reden om Turks te leren: niet alleen wil ik mijn werk zo veel mogelijk zonder vertaler kunnen doen, ook wil ik natuurlijk gewoon de taal leren van het land waar ik nu alweer bijna drie jaar woon. Zonder de taal lijkt het mij onmogelijk om werkelijk tot een land door te dringen en het echt beter te leren kennen, wat uiteindelijk zowel mijn persoonlijke als journalistieke doel is.
Zoiets geldt ook voor Evelien, al heeft zij er niet voor gekozen in een Arabisch sprekend land te wonen. Zij leert de taal in Utrecht nadat ze er in Jemen kennis mee maakte: ‘Ik ben voor mijn studie Internationale Ontwikkelingssociologie een half jaar in Jemen geweest en heb daar het ‘straat-Arabisch’ aardig opgepikt. Ik moest wel: in Jemen spreekt bijna niemand Engels. Voor ik vertrok, volgde ik een stoomcursus van tien lessen, en toen ik terugkwam, kon ik aardig communiceren. Zonder de taal had ik veel minder over het land geleerd en de mensen minder goed leren kennen.’
Dat ze nu, na haar studie, haar Arabisch naar een hoger plan wil tillen, is niet alleen uit hobby, maar ook omdat ze denkt het ooit in haar werk te kunnen gebruiken: ‘Ik wil het liefst een aanstelling aan een universiteit en dan voor onderzoek terug naar Jemen. Zo’n plek vinden bleek moeilijk, maar misschien kan ik er ook in ander werk wel wat mee. Mijn studie was gericht op een internationaal werkveld en Arabisch wordt in zoveel landen gesproken, dat het me ongetwijfeld van pas gaat komen.’ Ook in haar huidige werk als trajectbegeleider inburgering in Amersfoort gebruikt ze haar Arabisch soms, ‘hoewel de meeste cliënten al behoorlijk Nederlands spreken.’
Een carrière in talen
Carrière, dat is ook volgens Jan Jelle Bouma van de LOI een belangrijke reden voor twintigers om een taal te gaan leren. De cursus Business English noemde hij al als voorbeeld, maar ook de keuze van veel jonge vrouwen is opvallend: ‘Vrouwen kiezen vaker dan mannen voor een directe carrière in talen door voor een HBO-opleiding vertalen te kiezen. Bij die HBO-opleidingen zijn Engels en Spaans erg populair.’ Theo Ruiter van de Volksuniversiteit Rotterdam: ‘Hier zijn Pools en Russisch populair om zakelijke redenen, het zijn landen waar veel ondernemers mogelijkheden zien, ook jongeren.’ En de Alliance Francaise in Amsterdam laat met een vet Frans accent weten dat de grote groep cursisten tussen de begin twintig en dertig Frans wil leren voor het werk, voor studie en voor uitwisselingsprogramma’s, ‘maar toch ook gewoon om het plezier’.
Plezier, daar begon het ook mee voor Julie Soedirman (27), die zich op het Japans stort. ‘Ik heb al van kleins af aan interesse voor Japan. Overgenomen van mijn moeder, die erg in de Japanse cultuur geïnteresseerd was. Ik ben ooit zelfs aan een studie Japans begonnen.’
Privé-omstandigheden gooiden roet in het eten: Julie brak haar studie Japans af. Ze had vervolgens allerlei baantjes, maar niets bevredigends. ‘Ik heb zo gepiekerd over wat ik nou echt met mijn werk wilde’, vertelt ze, ‘terwijl het eigenlijk al die tijd voor het grijpen lag: Japans! Ik wist al best veel van de cultuur en het land, ik had een zaterdagbaantje bij ‘t Japanse Winkeltje in Amsterdam, en toen er een vacature kwam op het Japanse reisbureau, wist ik het: dát moest het worden!’
Ze werd aangenomen en werkt nu dagelijks in een omgeving die ‘Japan ademt’, zoals ze zelf zegt. ‘In dit wereldje wil ik carrière maken. Ik heb de taalcursus weer opgepakt, en hoewel ik me er wel eens toe moet zetten om weer nieuwe kanji’s, de Japanse tekens, te leren, vind ik het heerlijk dat ik mijn bestemming gevonden heb.’
Ze is uit geldgebrek nog nooit in Japan geweest, maar verheugt zich erop met haar beginners-Japans in het land zelf een gesprek aan te gaan. ‘Maar ik word ook wel onzeker als ik daaraan denk’, geeft ze toe. ‘Het Japans heeft meerdere beleefdheidsvormen. Wat als ik nou de verkeerde vorm gebruik en heel onbeleefd overkom? Vreselijk lijkt me dat!’
‘Mijn Arabisch bleek vol fouten te zitten’
Julie’s antwoord op de vraag of ze ooit foutloos Japans zal spreken, klinkt zelfverzekerd: ‘Ja, absoluut.’ Om er meteen aan toe te voegen dat dat ook een soort bezwering is om de moed erin te houden: ‘Ik ben nét dit seizoen weer met lessen begonnen, en mijn doel is het binnen twee jaar zeker niet vloeiend, maar toch redelijk te kunnen. Ik ben er zowat tien uur per week mee bezig, dat moet toch ergens toe leiden?’
Evelien heeft zich geen tijdslimiet gesteld. Ze heeft, zegt ze, niet de illusie dat ze ooit vloeiend Arabisch zal spreken: ‘Daar is het veel te ingewikkeld voor. Maar ik wil wel steeds beter met mensen kunnen communiceren.’ Nadat ze vier jaar geleden terugkwam uit Jemen, schreef ze zich in voor een gevorderdencursus; ze sprak al wat Arabisch, maar had geen grammaticale achtergrond. Evelien: ‘Maar het Arabisch dat ik sprak, bleek vol fouten te zitten en ik had een flink Jemenitisch accent. Ik moest van alles afleren, de moed zonk me totaal in de schoenen en ik gaf het na twee lessen op. Ik dacht: laat maar, ik doe het wel zelf!’
Dat viel tegen toen ze een tijd later naar Jemen op vakantie ging: ze merkte dat ze geen enkele vooruitgang had geboekt. Aan de andere kant: ‘Ik was ook verrast dat ik niet achteruit was geganan, ook al was ik drie jaar niet in Jemen geweest. Dat motiveerde wel om het nog beter te leren en opnieuw een cursus te zoeken in Nederland. Nu ga ik naar een taalschool die aandacht besteedt aan grammatica én conversatie. Dat ligt me beter dan regeltjes stampen. En zo’n voorval als in de supermarkt, dat is echt gewéldig. Het wakkerde mijn vuurtje voor Arabisch weer helemaal aan. Ik wil dat die wereld verder voor mij opengaat.’
Oh, herkenbaarheid: de frustratie als je mopperend vaststelt dat het nooit wat wordt tussen jouw en de begeerde taal, de euforie als je vooruitgang merkt. Oké, ik was na drie jaar in Turkije wonen verder geweest als ik mij van al het Engels en Nederlands had afgesloten en me in een bad van Turkse taal had ondergedompeld, maar dat is in mijn leven en werk simpelweg onmogelijk. Ik ga niet hard, maar wel grondig, en twijfel er geen moment aan dat het vloeiend Turks binnen handbereik is!
Een taal leren: hard werken voor volwassen hersenen
Neurolinguist Peter Indefrey is gespecialiseerd in meertaligheid. Hij is ervan overtuigd dat niet alleen kinderen een taal vloeiend kunnen leren, maar ook volwassenen. Je hersens moeten alleen wel flink harder werken: ‘Als je jong bent, zijn de neuronen nog flexibel en nemen ze nieuwe informatie makkelijker op en kunnen ze die ook makkelijker reproduceren. Als volwassene gaat het moeizamer, maar het is zeker niet onmogelijk.’ Hij voegt eraan toe dat ‘ouder’ en ‘jonger’ niet precies te definiëren valt, en ook verschilt per onderdeel van een taal: ‘Om een taal accentloos te leren spreken, moet je als kind beginnen, maar je woordenschat kun je tot op hoge leeftijd blijven uitbreiden.’ Daarbij geeft hij een fijne tip: voldoende slapen. ‘En dan voor het slapen gaan woordjes stampen. Terwijl je slaapt, slaan je hersenen die woorden systematisch op.’
Hij nuanceert graag nog even het beeld dat kinderen in een handomdraai een taal leren: niet waar. ‘Een taal leren duurt jaren. Een drie-jarige spreekt zijn moedertaal toch ook niet vloeiend? Een kind is al gauw zes jaar voor het goed uit zijn woorden komt, en dan nog gaat er vaak iets fout en blijft het woorden leren tot hij volwassen is, en zelfs nog daarna.’
Oh dit geeft wel weer hoop :)
helemaal nu ik na 5 jr denk dat ik deze taal echt nooit onder de knie krijg en de angst om te falen met de maand groter wordt.
Ik ben met je eens dat het vele malen sneller gaat als je goed ondergedompeld wordt in de taal en niet omringd bent met Engels om je uit de brand te helpen. En stiekum verwijs ik hiermee met afgunst naar mijn Franse vriendin waarbij het Turks met sneltreinvaart over de lippen rolt. Zij werd verlieft en woonde 3 jaar ergens in een hut op de hei. Ik daarentegen woon in een toeristenstad waar vooral iedere turk graag Engels wil spreken.
Even over een andere, maar aanverwante boeg….wordt jouw Engels beter of slechter? Ik merk dat mijn Engels zakt naar het niveau van de mensen om me heen.
Verkijk je niet hoor, op die luitjes die het na drie jaar moeiteloos over de lippen rolt: ik ken er ook zo een en het barst van de fouten – je houdt je overal aan vast he ;-) Wij leren traag maar zonder fouten, insjallah.
Mijn Engels blijft wel op peil, m’n liefs niveau Engels is ook uitstekend en voor m’n site moet ik ook wel, ik leer zelfs bij. Dus die ervaring deel ik dan weer niet, sorry ;-)