De prijs voor de meest onware uitspraak gerelateerd aan persvrijheid, gaat naar Egemen Bagis, minister van EU-zaken. Hij schreef in “Today’s Zaman” (een religieuze en pro-regeringskrant): ‘Er is tegenwoordig geen enkel onderwerp meer dat niet bediscussieerd kan worden in Turkije. Iedereen in Turkije kan vrijuit zijn visie bespreken en iedereen heeft de vrijheid zijn meningen en overtuigingen te uiten.’ Ik snap niet hoe hij het uit zijn pen kreeg, met tientallen journalisten achter tralies en lopende honderden rechtszaken tegen schrijvers en journalisten.
Persvrijheid is opnieuw een hot item. Allerlei groepen maken zich er druk over, allemaal op hun eigen manier. Een mooi voorbeeld eigenlijk, van de polarisatie in Turkije.
Laat ik eerst de ‘kwestie Bekir Coskun’ noemen. Hij is een bekende columnist voor dagblad Haber Türk. Nou ja, dat wás hij, want hij is onlangs ontslagen. Over het algemeen wordt aangenomen dat hij eruit gezet is omdat hij te kritisch schreef over de AKP-regering. De AKP, zo wordt gezegd, oefent zoveel druk uit op kranten die de regering niet steunen (zoals Haber Türk) dat zij zich genoodzaakt voelen hun meest kritische pennen te ontslaan. Het is waar dat premier Erdoğan zich regelmatig te buiten gaat in speeches en de pers het vuur na aan de schenen legt – totaal onacceptabel, maar is dat echt de reden dat Coskun er nu uitligt? Mensen die fel anti-AKP zijn, weten zeker van wel. Today’s Zaman schrijft natuurlijk dat het daar niets mee te maken had en dat het ging om een simpel salarisconflict.
Hoe de vork echt in de steel zit: wie het weet, mag het zeggen. Maar feit is dat de kwestie de zorgen om de persvrijheid weer heeft aangewakkerd. En de spanning liep al op, zeker sinds de campagne voor het referendum over constitutionele hervormingen, in september. De kranten die in hun kolommen campagne voerden voor een ‘Nee’ tegen de hervormingen, klaagden dat ze zich niet vrij voelden alles te schrijven wat ze wilden. Ook oppositiepartij CHP zegt dat er sinds de referendumcampagne meer ‘angst’ is onder journalisten. De CHP vreest dat deze angst zal toenemen in de aanloop naar de algemene verkiezingen in de zomer van 2011. De partij werkt daarom aan een rapport over persvrijheid in Turkije. Ze gaan het, vertaald naar onder andere het Engels en Frans, verspreiden onder Euro-parlementariërs, om zo ‘Europa’ ervan te overtuigen dat de persvrijheid in Turkije onder druk staat.
En natuurlijk heeft de CHP gelijk, de persvrijheid stáát onder druk. Maar hoe oprecht is de CHP eigenlijk? En hoe oprecht zijn andere groepen die zich zorgen maken over het gebrek aan persvrijheid. Ze spreken zich allemaal uit voor de persvrijheid van hun eígen groep.
Een voorbeeld. Er zitten verschillende journalisten vast op verdenking van betrokkenheid bij Ergekenon. (Op deze site staan verschillende korte artikelen en blogs over Ergenekon, je vindt ze door op ‘Ergenekon’ te zoeken, of wacht, dat doe ik wel even, klik hier.) Een deel zit nu al twee jaar in het gevang, zonder veroordeling. Ze worden niet verdacht van moord of doodslag of zoiets ernstigs, dus er is feitelijk geen reden ze niet vrij te laten tot een eventuele veroordeling. Het zou zelfs zomaar kunnen dat ze uiteindelijk vrijgesproken worden, wat zou betekenen dat ze al die tijd onschuldig hebben vastgezeten. Een schande; het enige wat ze kunnen doen als je ze nu vrijlaat, is hun pen weer oppakken.
De CHP, die denkt dat de Ergenekon-processen puur politiek zijn en worden gebruikt om tegenstanders van de AKP het zwijgen op te leggen, bezoekt deze mannen geregeld in de gevangenis en steunt ze. Prima, maar steunen ze ook de journalisten van de krant die de meeste rechtszaken te verwerken krijgt, dagblad Taraf? Nee, dat doen ze niet, want in hun ogen brengen Taraf-journalisten het leger in diskrediet, en de CHP staat achter het leger. En de Taraf-journalisten, spreken die zich uit voor hun opgesloten collega’s in de Ergenekon-zaak? Nee, dat doen ze niet, want zij stellen de macht van het leger aan de kaak en hebben dus niet veel op met journalisten die vast zitten op verdenking van connecties met vermeende coupplegers.
De groep die de grootste problemen heeft, zijn Koerdische journalisten. Tegen hen lopen de meeste rechtszaken, en tegen de kranten en tijdschriften waar ze voor schrijven. Taraf spreekt zich wel uit over de Koerdische kwestie en de daarmee samenhangende problemen van Koerdische journalisten, maar de grote nationale kranten die nu hoog van de toren blazen over de angst die de AKP zaait? Publiceren die foto’s op hun voorpagina’s van Koerdische joruanlisten die op weg zijn naar de rechtbank, zoals ze doen van hun eigen verslaggevers als die naar een zitting moeten? U raadt het al. Zou wel een goed idee zijn, want dan kun je zowat dagelijks zo’n foto publiceren. Zou dat geen goed statement zijn?
De doorsnee media zijn in shock als een van hun journalisten wordt aangeklaagd (en terecht natuurlijk). Ze komen in opstand tegen toenemende ‘angst’, maar sluiten hun ogen voor de voortdurende problemen waar hun Koerdische collega’s mee te maken hebben. Die worden niet alleen ‘onder druk gezet’, die krijgen gevangenisstraffen, de een na de andere rechtszaak en bovendien herhaalde verschijningsverboden opgelegd. De grote kranten voelen nu druk, er is blijkbaar zelfcensuur en dat is een van de heftigste vormen van censuur die er is, maar over het algemeen kun je zeggen dat ze netjes binnen de grenzen van de staat opereren. Ze houden zich aan de basisregels: strijk het leger niet tegen de haren in, schrijf niets wat ook maar enigszins uitgelegd kan worden als steun aan de PKK, schrijf niet kritisch over Atatürk – om er een paar te noemen. Het zou ze sieren als ze, nu ze zelf de druk van Erdoğan voelen, hun ogen en kolommen écht openen voor het veel bredere probleem van persvrijheid in Turkije. En het risico op meer rechtszaken voor lief nemen.
Het zal wel fantaseren bijven. Koerdische journalisten die protesteren tegen de opgesloten journalisten in de Ergenekon-zaak, hand in hand met hun Taraf-collega’s. De CHP en de anti-AKP-kranten die woedend worden over de problemen van de verslaggevers van Taraf. Zaman-columnisten die zich keihard uitspreken tegen Erdoğan als hij weer eens een speech houdt waarin de pers het moet ontgelden. Maar pas dán kunnen ze mij ervan overtuigen dat ze oprecht bezorgd zijn om de persvrijheid, en niet alleen om hun eigen hachje.
Weer een goed stuk! En helemaal mee eens (vooral met de laatste alinea)