Ooit gehoord van Necati Aydin, Ugur Yüksel en Christian Tilmann Geske? Klein kansje van wel, grotere kans van niet. Het zijn drie christenen (twee Turken, één Duitser) die gemarteld en vermoord werden in de Oost-Turkse stad Malatya in april 2007. Maandag gaat de rechtszaak tegen de moordenaars en handlangers verder. De moord is in vele opzichten vergelijkbaar met die op Hrant Dink, een paar maanden eerder in 2007. Voor Hrant gingen duizenden mensen de straat op om gerechtigheid te eisen – en terecht. Voor Necati, Ugur en Christian gaat maandag niemand de straat op. Niemand kende hun namen voor ze werden vermoord, en ze zijn daarna ook niet bekend geworden. Ik vraag me af: zou hun anonimiteit de rechtszaak beïnvloeden?
Ik bedoel niet per se te zeggen dat het slecht is dat er geen massa’s de straat opgaan maandag. Het gaat er uiteindelijk immers niet om hoeveel mensen er om gerechtigheid vragen, maar of die gerechtigheid er komt.
Zoals gezegd lijken de Malatya-moorden veel op de moord op Hrant Dink. Zowel Dink als de Malatya-slachtoffers behoorden tot groepen die sterk worden gewantrouwd in Turkije: Armeniërs – de groep waartoe Dink behoorde – worden gezien als ‘verraders’, christenen worden vaak bekeken als onderdeel van een buitenlands complot om Turkije te verzwakken. De moorden werden gepleegd door jonge nationalisten, maar het was vanaf het begin duidelijk dat zij niet alleen opereerden maar door anderen tot moord werden aangezet, en dat ze door de staat werden beschermd.
Dieper graven
Ook de rechtszaken kunnen worden vergeleken: die zijn vooral gericht tegen degenen die de moorden daadwerkelijk pleegden, niet tegen de medeplichtigen en tegen degenen die hen beschermden. Een tijdje leek het in de Malatya-zaak anders te gaan want de aanklager was bereid dieper te graven, maar hij werd plotseling van de zaak gehaald – je kunt je afvragen waarom, natuurlijk. Maandag is er waarschijnlijk een nieuwe aanklacht klaar, waarmee duidelijk wordt of de nieuwe aanklager bereid is de zaak te verbinden aan (delen van) de Ergenekon-zaak. Van zowel de moord op Dink als de Malatya-moorden wordt aangenomen dat Ergenekon erachter zit, de ‘diepe staat’ die tot alles bereid is om de staat te beschermen.
De moord op Hrant Dink, de Malatya-moorden en de moord op priester Santoro (een Rooms-Katholieke geestelijke die in 2006 werd vermoord in de Noord-Turkse stad Trabzon, waar ook de jonge moordenaar van Dink vandaan komt) worden gezien als de laatste moorden waarover de diepe staat de regie had – de Ergenekon-onderzoeken begonnen vlak na de Malatya-moorden, en daarna is er geen dergelijke moord meer gepleegd.
Overweldigende roep
Je kunt dus stellen dat de manier waarop deze moorden in rechtszaal worden behandeld, iets zegt over hoe stevig de grip van de diepe staat nog is op staatsinstituten, zoals de rechtspraak. In de Santoro-zaak werd de 16-jarige moordenaar niet lang na de moord tot 18 jaar gevangenisstraf veroordeeld, en voor de rest werd er geen onderzoek ingesteld, ondanks dat er sterke aanwijzingen waren dat hij niet in zijn eentje handelde. In de Dink-zaak durfde of wilde niemand de zaak veel groter maken dan de daadwerkelijke moordenaar en zijn directe opdrachtgever. Ondanks de overweldigende roep om gerechtigheid van tienduizenden mensen. Of juist vanwége die schreeuw van het publiek? Ik vraag me af of aanklagers en rechters niet juist banger zijn om ‘toe te geven’ aan oproepen tot gerechtigheid als die zo luid en duidelijk zijn, en als de hele natie ze op de vingers kijkt.
De Malatya-moorden staan veel minder hoog op de publieke agenda. Maandag wordt dus waarschijnlijk de nieuwe aanklacht voorgelezen. Dan wordt duidelijk of de aanklager de zaak breder trekt dan alleen de vijf moordenaars. De advocaten van de families van de slachtoffers zijn hoopvol, begreep ik. Durft de aanklager moedig te zijn nu hij minder goed in de gaten wordt gehouden, nu er geen duizenden mensen protesteren, nu het gaat om drie anonieme christenen in plaats van om een (posthuum) beroemde Armeniër?
Als je een mening of gedachte hebt over de invloed die publieke verontwaardiging, woede en berokkenheid hebben op het juridisch apparaat: het reactieveld staat open!
Recente reacties