Veel Nederlanders laten hun ogen laseren in Istanbul. Is de apparatuur in Turkije beter, kost de behandeling minder geld of nemen Turkse artsen meer risico? ‘Ze zijn hier meer ervaren in laserbehandelingen dan in Nederland.’ Maar hoe zit het met de nazorg? Op stap met een groepje Nederlandse oogtoeristen.
Het oogdruppelschema is strak. Vandaar dat in de grote hal van het oogziekenhuis in Istanbul tussen de tientallen Turken een groepje Nederlanders elkaar zitten ‘druppelen’. Ze wachten op de controle een dag na de laserbehandeling, zijn bijna aan de beurt en het druppelen kan mooi even tussendoor. Ondertussen wordt er een nieuw groepje Nederlanders de trap naar de eerste verdieping op geleid. Zenuwachtig? “Nee, totaal niet”, zegt Marjon Smid (52), een van hen. “Ik heb me goed geinformeerd en weet dat ik hier aan het goede adres ben.”
Alleen al in dit ziekenhuis in Istanbul (Dunya Göz Hastanesi, ofwel het Dunya Oogziekenhuis) komt wekelijks een handvol Nederlanders hun ogen laseren. En het Dunya is niet het enige oogziekenhuis in de Turkse hoofdstad dat vele Nederlanders ontvangt: laseren is hier big bussiness en trekt mensen van over de hele wereld. Het Dunya is populair: het staat bekend als een van de grootste en modernste oogziekenhuizen ter wereld. Wie in Nederland afgewezen wordt voor een laserbehandeling om bij- of verziendheid te herstellen, kan niet zelden in Turkije wel terecht. Een feit dat Nederlanders nog wel eens doet fronsen: zouden ze in Turkije niet gewoon meer risico nemen, puur voor geldelijk gewin?
Onherstelbare schade
De groep Nederlanders die vandaag aan de beurt is, staat als eerste op de planning. Een van de mannen, Ferry, zit er wat beteuterd bij. Hij heeft net te horen gekregen dat zijn laserbehandeling misschien wordt afgeblazen. Zijn hoornvliezen hebben een onregelmatige dikte en dat zou voor onherstelbare schade kunnen zorgen. Zo meteen volgen nieuwe metingen en kan de knoop worden doorgehakt.
Ondertussen is Marjon al aan de beurt. Waarom ze besloot haar ogen in Istanbul te laten laseren? “Ik heb me er een paar dagen flink in verdiept op internet en toen voor dit ziekenhuis gekozen, in combinatie met de begeleiding door Ziya. Alles wordt voor me geregeld en ze zijn hier heel ervaren in laserbehandelingen. Ervarener dan in Nederland.” Ziya Develi, eigenaar van Metra Agency, een bedrijf dat ‘ooglaser-reizen’ naar Istanbul organiseert, staat naast de behandeltafel tijdens Marjons behandeling en legt haar precies uit wat er gebeurt terwijl de Turkse arts zijn werk doet. Of ze een hand nodig heeft om vast te houden of in de knijpen, vraagt Ziya? Nee, Marjon is de rust zelve.
Enorme investeringen
Lale Öktem is een van de tientallen oogartsen van het Dunya Oogziekenhuis. Ze is half Nederlands en half Turks, ze woonde tot haar zevende in Nederland, verhuisde daarna met haar ouders naar Turkije en volgde in Ankara haar opleiding tot oogarts. Rond het eind van haar opleiding, in 2001, liep ze een aantal maanden mee in het gerenommeerde oogziekenhuis in Rotterdam. Terug in Turkije kon ze aan de slag in het Dunya, vertelt ze tussen de bedrijven van haar spreekuur door: “De apparatuur die hier stond toen ik begon, hadden ze in Rotterdam nog niet. De apparatuur wordt hier zo ongeveer elk jaar vervangen door een nieuwe nog geavanceerdere versie. Enorme investeringen, maar wij hebben voldoende klanten om die investeringen terug te verdienen.”
Die ‘voldoende klanten’ haalt het ziekenhuis niet binnen door te schipperen met de criteria waaraan potentiele patienten moeten voldoen om gelaserd te kunnen worden, zegt ze. Maar hoe kan het dan dat mensen die in Nederland worden afgewezen omdat hun afwijking te groot is, wel in Istanbul terecht kunnen? Lale Öktem: “Hoe geavanceerder je apparatuur, hoe minder invloed de laserbehandeling heeft op de dikte van het hoornvlies. De dikte van het hoornvlies is een van de belangrijkste criteria om te bepalen of iemand wel of niet behandeld kan worden. Cruciaal is de vraag hoeveel micron – de maat waarin de dikte gemeten wordt – er na behandeling overblijft. Sommige ziekenhuizen leggen de grens bij 250 micron, wij houden voor de zekerheid 300 aan. Als je niet de nieuwste apparatuur hebt, wordt het hoornvlies door het corrigeren met de laser sneller dunner, waardoor je dus minder grote afwijkingen kunt behandelen.”
Komt nog de aard van het Turkse volk bij, zegt ze. “Turken zijn ijdel”, zegt Öktem. “Zodra laser beschikbaar kwam, stroomden hier de aanmeldingen binnen. Nederlanders wachten liever tot de techniek verder ontwikkeld is. Eigenlijk konden wij dus dankzij de ijdelheid van het Turkse volk veel ervaring opdoen met laserbehandelingen en meteen voldoende inkomsten genereren om met de nieuwste technieken mee te gaan.”
Oogarts prof. dr. Gre Luyten, voorzitter van het Nederlands Gezelschap voor Refractie Chirurgie en werkzaam in het Leids Universitair Medisch Centrum, vindt het onterecht dat het Dunya, zoals sommige andere Turkse oogklinieken, zich laat voorstaan op ‘meer geavanceerde apparatuur’. “De ontwikkelingen zijn inderdaad snel gegaan”, zegt hij, “maar dat gold vooral sinds een jaar of tien geleden. De afgelopen jaren gaat het minder hard en is het niet meer nodig elk jaar een nieuw apparaat aan te schaffen. Je kunt het wel doen natuurlijk en daar reclame mee maken, maar de apparatuur in Nederlandse klinieken is niet van mindere kwaliteit.”
Logische conclusie uit zijn woorden is dat er in het Dunya en andere ziekenhuizen die pretenderen betere apparatuur te hebben en daardoor grotere afwijkingen kunnen laseren, rekbaarder met de criteria wordt omgesprongen. Luyten: “In Nederland wordt gewerkt met internationaal erkende richtlijnen die bijvoorbeeld ook in de Verenigde Staten worden gehanteerd. Daar staan de indicatiegebieden duidelijk in beschreven. Als een oogarts zegt: wij kunnen patiënten met grotere afwijkingen ook behandelen, dan gaan ze dus soepeler om met de criteria die internationaal worden gehanteerd.”
Maar ook patienten met een kleine afwijking zou Luyten niet aanraden naar het buitenland te gaan voor een laserbehandeling. Simpelweg omdat er geen ‘continuïteit van zorg’ is. “In Nederland zie je de behandelend arts voor de behandeling twee keer, omdat de ogen op verschillende momenten beoordeeld moeten worden. Voor de nazorg en bij acute problemen, bijvoorbeeld als je last blijft houden van tranende ogen, is het belangrijk dat je bij dezelfde arts terecht kunt, ook na langere tijd. Dat kan een buitenlandse kliniek nooit bieden.”
Binnen 24 uur
Ziya Develi, de begeleider van de groep Nederlanders in het Dunya: “De mensen die ik begeleid, gaan voor vertrek naar Turkije naar een Nederlandse kliniek om beoordeeld te worden. Die kliniek staat los van het Dunya.” De hele groep werd in eerste instantie behandelbaar bevonden. Dat in het Dunya nu wordt getwijfeld of Ferry’s ogen inderdaad geschikt zijn, bewijst voor Develi dat ze in Istanbul niet over één nacht ijs gaan. En de nazorg? “De eerste dagen vindt die in Istanbul plaats. Ontstaan er daarna in Nederland problemen, dan kunnen patiënten bij een optometrist of oogarts van de Amsterdamse vestiging van het Dunya Ziekenhuis terecht. Als het nodig is kunnen ze zonder meerkosten binnen 24 uur terug naar de arts die ze in Istanbul geholpen heeft.”
Welke nazorg wel en niet bij de prijs is inbegrepen, is aan de patiënt zelf: je kunt alleen de behandeling kopen en de nazorg apart betalen, maar ook een uitgebreider pakket nemen waar verschillende vormen van nazorg in geregeld zijn. Elk ziekenhuis werkt anders (ook in Nederland!), dus vergelijken van het aanbod is het devies.
Develi gelooft dat er verschillende oogziekenhuizen in Istanbul zijn waar je prima terecht kunt, maar heeft de afgelopen jaren ook gezien dat de kwaliteit in een aantal Turkse klinieken achteruit ging doordat er werd geconcurreerd op prijs. Hij drukt mensen dan ook op het hart zich goed te informeren voor ze in het vliegtuig stappen. Hoe ervaren is de arts? Welke garanties zijn er als er iets niet goed gaat (gratis nabehandeling, gratis nazorg)? Dat soort info kan bij het ziekenhuis zelf worden opgevraagd worden, en wie met een reisorganisatie gaat, kan daar navragen wat de garantievoorwaarden zijn. Internet biedt daarnaast de mogelijkheid ervaringen van anderen te lezen en na te vragen (bijvoorbeeld op het onafhankelijke www.ooglasertrefpunt.nl).
Vier verschillende brillen
Dat een behandeling in een slechte kliniek desastreus kan uitpakken, bewijst het verhaal van Sharda Ramsamoedi (39). Ze kampt nog altijd met de gevolgen van een laserbehandeling in Istanbul (niet in het Dunya), anderhalf jaar geleden: de arts bleek niet ervaren in de soort laserbehandeling die ze nodig had en klungelde zo enorm, dat haar hoornvlies scheurde en ze altijd oogproblemen zal houden. Ze draagt nu weer een bril, zegt ze: “Maar eigenlijk heb ik gedurende de dag wel vier verschillende brillen nodig. Doordat mijn ogen beschadigd zijn, varieert de benodigde sterkte gedurende de dag.”
Ze had meteen een slecht gevoel toen ze destijds de kliniek binnenstapte. “Het zag er op de een of andere manier niet betrouwbaar uit. De arts had tijdens de behandeling niet eens een mondkapje voor. Ik kreeg de verkeerde druppels mee en ik had de dagen na de behandeling ontzettend droge ogen en veel pijn. Vooral als ik mijn ogen opendeed, want dan raakte de wond weer beschadigd.” Nazorg? “Nauwelijks gehad. De rest van de groep maakte de geplande toeristische uitstapjes in Istanbul, ik werd alleen in het hotel achtergelaten.” Later werd haar nog aangeboden terug te komen naar Istanbul om een ‘herstellende behandeling’ te doen, maar op dat aanbod is ze logischerwijs niet ingegaan. “Nu ga ik naar een Nederlands ziekenhuis en daar proberen ze verdere schade te voorkomen.”
Wirwar van straatjes
In het Dunya zit ondertussen Ferry met een grote grijns te wachten tot hij aan de beurt is. Het gaat dus tóch door? “Ja, gelukkig wel. Mijn hoornvlies is van onregelmatige dikte, maar mijn afwijking is maar min 2,75 en dus blijft er overal genoeg dikte over om zonder problemen te kunnen laseren. Ik ben echt zó blij dat ik straks van die bril verlost ben! Ik verkoop audio-apparatuur en kom ook bij mensen thuis, en die beslagen bril als je ergens binnenkomt is altijd al een enorme ergernis. Lenzen verdroeg ik niet goed.” Niet veel later staan ze allemaal in de rij voor de nacontrole. Donkere bril op, sommigen wat tranend en voorzichtig de ogen deppend, maar allemaal al verkondigend dat het zicht beter is dan voorheen.
De overdekte Grote Bazaar in Istanbul, twee dagen later. De groep Nederlanders is nogal herkenbaar als oogpatiënten: met grote donkere brillen op en af en toe met een zakdoekje wat vocht wegvegend, laten ze zich door Ziya Develi door de wirwar van straatjes leiden. Morgenochtend nog een nacontrole en dan terug naar Nederland. Marjon trakteert zichzelf op een leren tas, aanvoerend dat ze wat extra ruimte nodig heeft voor het voorraadje oogdruppels. Ze heeft inmiddels twéé keer ‘s ochtends haar ogen geopend zonder wazig de wereld in te hoeven kijken. En dat was inderdaad een verademing, zegt ze.
Even verderop zit Ferry op een bankje zijn bril schoon te maken. Zijn bril schoon te maken? “Ach ja, dat is zo’n gewoonte he.” Lachend: “Het zal nog wel even duren voor ik de bril ook mentaal heb losgelaten.”
Vergoed door de verzekering
Salland Verzekeringen vergoedt sinds kort in de aanvullende verzekering tien procent van de behandelkosten in het Dunya Oogziekenhuis in Istanbul. Het Nederlands Gezelschap voor Refractie Chirurgie laat weten dat een slechte zaak te vinden. Voorzitter prof. dr. Gre Luyten: “Het is slecht voor de patiënten, want buitenlandse klinieken kunnen geen continuïteit van zorg garanderen.” Hij gelooft dat verzekeraars die deze gedeeltelijke vergoeding (gaan) bieden, daar op terug zullen komen als blijkt dat ze meer geld kwijt zijn aan nazorg bij problemen.
Ton Geerdink, woordvoerder van Salland Verzekeringen: “We hebben vrij veel verzekerden met een Turkse achtergrond en we verwachten dat vooral zij er gebruik van maken. Zij blijven een paar weken in Turkije op vakantie en laten dan de behandeling doen. In die weken kunnen ze voor nacontroles ter plekke naar hun eigen arts, mocht er daarna nog zorg nodig zijn dan kunnen ze bij een optometrist in Nederland terecht. Het is waar dat het altijd beter is gedurende het hele traject dezelfde arts te hebben, maar voor sommige van onze verzekerden heeft een behandeling in Turkije veel meerwaarde.”
Schrapen of flappen
Afhankelijk van de precieze anatomie van het oog van de betreffende patiënt, wordt gekozen voor een van de drie meest gebruikte lasermethodes: Lasek, Lasik of PRK. Het verschil zit hem in de manier waarop het hoornvlies bereikbaar wordt gemaakt voor behandeling. Bij Lasik wordt een flinterdun laagje van het hoornvlies losgehaald en dat ‘flapje’ wordt omgeslagen, zodat het te behandelen laagje van het hoornvlies bereikbaar wordt. Moderne variant hierop is de Epi-lasek, waarbij het laagje niet wordt losgesneden maar losgetrild; dat laagje is dunner dan bij Lasik en geneest beter.
Dit ‘flappen’ kan niet worden gedaan als het hoornvlies te dun is. Dan wordt het ‘schrapen’, oftewel Lasek of PRK. Daarbij wordt alleen het meest oppervlakkige cellaagje van het hoornvlies (het epitheel) weggehaald, door het los te weken met alcohol of voorzichtig weg te schrapen. Het epitheel geneest in drie tot vier dagen, tot die tijd draagt de patiënt een beschermende lens. De laserstralen zorgen er vervolgens voor dat de kromming van het hoornvlies, die de oogafwijking veroorzaakt, wordt gecorrigeerd door het vocht in het hoornvlies als het ware te verdampen.
Recente reacties