De Turkse regering van premier Erdoğan houdt vol dat ze nog steeds lid wil worden van de Europese Unie. Maar sluit ondertussen vriendschap met Iran en Syrië en ageert in emotionele bewoordingen tegen Israel. Wat wil het land nou eigenlijk echt?
Het verhaal doet de ronde dat er op het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken wanhopig naar het hoofd gegrepen wordt als premier Erdoğan zijn islamitische hart weer eens laat spreken. Als hij de Iraanse president Ahmadinejad ‘mijn goede vriend’ noemt bijvoorbeeld, of wel erg ondiplomatieke taal uitslaat naar Israel. Dan moeten ze bij Buitenlandse Zaken weer aan de bak en draaien politici en diplomaten overuren om de schade binnen de perken te houden. Want Turkije’s doel in de internationale politiek mag niet in gevaar komen. En dat doel is: een zelfverzekerde plek innemen in de wereldpolitiek, en in de eigen regio in het bijzonder.
Emotie, dat is de achilleshiel van regeringspartij AKP in het buitenlands beleid van Turkije. Zegt Joost Lagendijk, voorheen voorzitter van de interparlementaire delegatie met Turkije in het Europees Parlement en nu docent aan de Istanbulse Sabanci Universiteit en senior adviseur van het Istanbul Policy Center. En die emotie neemt nogal eens bezit van Tayyip Erdoğan, de diepgelovige premier van Turkije. ‘Maar het is niet zo’, zegt Lagendijk, ‘dat het buitenlands beleid van Turkije is gebaseerd op die emotie. Integendeel: Turkije’s beleid is gebaseerd op gezond verstand.’
Er wordt wel beweerd dat de AKP-regering, aan de macht sinds 2002, door haar buitenlands beleid haar ware gezicht laat zien. De AKP (Gerechtigheid en Ontwikkelingspartij) wordt geleid door vrome moslims. Ze komen voort uit de politiek-islamitische beweging en (sommigen) waren actief voor partijen die werden verboden omdat ze antiseculier zouden zijn. De AKP ontsnapte op het nippertje aan hetzelfde lot, maar vertrouwd wordt de partij door het seculiere establishment allerminst. Dat establishment – het leger, de juridische macht, een flink deel van de academici – vreest dat de AKP een verborgen agenda heeft en Turkije wil omvormen tot een islamitische staat. De toenadering tot islamitische buurlanden zou daar een uiting van zijn.
‘Turkije hád vroeger niet eens een buitenlands beleid’
Feit is echter dat de nieuwe buitenlandse politiek niet uit de koker komt van premier Erdoğan en minister van buitenlandse zaken Ahmet Davetoğlu, maar al in de steigers werd gezet tijdens de voorgaande regering van de sociaal-democraat Bülent Ecevit. Die regering zag dat het tijd was voor een buitenlandse politiek die niet langer werd bepaald door de NATO (waarvan Turkije lid is sinds 1952) en de Verenigde Staten, zoals tijdens de Koude Oorlog. Can Paker, voorzitter van de liberale Istanbulse denktank TESEV: ‘De veranderende verhoudingen op het wereldtoneel vroegen om een nieuwe benadering door de Turken. Je zou zelfs kunnen zeggen dat Turkije vroeger niet eens een buitenlands beleid hád.’
Precies in dat licht ziet Cengiz Çandar, journalist en politiek commentator, het huidige optreden van Turkije in de wereldpolitiek. ‘Het is nogal ziek van het westen’, zegt hij, ‘om überhaupt de vraag te stellen of Turkije bezig is weg te drijven van het westen. Europa bezit Turkije toch niet? Turkije is een opkomende macht, net als bijvoorbeeld China, India en Brazilië. Moet zo’n land zijn koers laten bepalen door de vraag of die wel of niet in lijn is met wat Europa wil? Die tijden zijn toch echt voorbij. Turkije is zelfverzekerder dan voorheen en kan niet meer worden geïnstrueerd door andere landen.’
Die zelfverzekerdheid heeft alles te maken met Turkije’s economische groei: gemiddeld zo’n 7% per jaar sinds de economische crisis die het land trof in 2001. Het land heeft qua omvang de 16e economie ter wereld, de 6e in Europa. De Turkse bevolking is groot (72 miljoen) en jong: het land is een prachtige afzetmarkt voor Europese producten en kan de EU helpen aan de jonge bevolking waar het vergrijzende werelddeel zo’n behoefte aan heeft. De Turkse schrijver Ugur Ziya Simsek omschreef het zo toen hij eerder dit jaar in Amsterdam was: ‘Istanbul is een dravend en briesend paard, Amsterdam een voor de kachel slapende angora kat’. Waarbij Amsterdam makkelijk inwisselbaar is voor Europa, en Istanbul voor Turkije als geheel.
‘Turkije wil een volwaardig partner zijn van de EU, en dat betekent dat ze ook concreet willen bijdragen.’
De AKP wordt in het algemeen omschreven als partij ‘met roots in de politieke islam’, maar je zou ze net zo goed kunnen zien als partij van de opkomende middenklasse in de Anatolische steden. Istanbul is met haar 16 miljoen inwoners nog altijd het economische hart van het land, maar steden als Kayseri, Gaziantep, Konya en Denizli hebben de afgelopen tien jaar economisch flink aan de weg getimmerd. De ondernemers daar zijn over het algemeen gelovige moslims, die zich niet thuisvoelen bij de traditionele Turkse partijen en zich door de AKP vertegenwoordigd voelen: de partij vertolkt hun religieuze gevoelens, maar ook hun handelsgeest. Zij verwachten veel van de EU: meer religieuze vrijheid dan het strikt seculiere Turkije hen nu biedt, en een afzetmarkt voor hun producten.
Het einde van de Koude Oorlog biedt Turkije de ruimte om haar potentieel ten volle te benutten. In economische zin, maar ook in politieke. De landen in het Midden-Oosten zijn een afzetmarkt voor Turkse ondernemers, en die kan niet worden aangeboord als er conflicten of zelfs oorlogen sluimeren, zoals pakweg tien jaar geleden met Syrië. Illustratief: zag Turkije jaren geleden de regering in de Koerdische regio in Noord-Irak nog als beschermers van de PKK, deze zomer reisde minister van buitenlandse handel Zafer Caglayan af naar de regio met een flinke schare Anatolische ondernemers in zijn kielzog. En afgelopen lente opende Turkije een consulaat in Erbil, de hoofdstad van de regio.
Ook politiek hoeft Turkije zich niets meer gelegen te laten liggen aan Koude Oorlog-sentimenten van decennia geleden en kan het onverdroten banden aanknopen met de landen van de voormalige Sovjet-Unie en met haar regio-genoten in het Midden-Oosten. Maar niet omdat het genoeg heeft van de Europese Unie en de tegenstanders van Turks lidmaatschap – met voorop de Franse president Sarkozy en de Duitse bondskanselier Merkel – rustig in hun sop wil laten gaarkoken. Can Paker: ‘Turkije wil een volwaardig partner zijn van de EU, en dat betekent dat ze ook concreet willen bijdragen. Turkije heeft een groeiende invloed in de regio en kan daarmee een werkelijke bijdrage leveren.’
Paker gelooft overigens niet dat de Turkse bevolking EU-moe is. ‘Ooit was de steun voor EU-lidmaatschap bijna tachtig procent en nu nog maar vijftig procent, maar dat percentage is stabiel, en nog substantieel als je bedenkt hoe Turkije op het moment behandeld wordt door het pact.’ De verwachting is bovendien dat volgend jaar de steun voor de EU weer zal groeien (zie kaders).
‘Turkije omarmt het Midden-Oosten niet uit liefde, maar uit calculatie.’
Joost Lagendijk doet er nog een schepje bovenop: ‘Dat Turkije nu banden aanknoopt met het Midden-Oosten, is een belangrijk onderdeel van de Turkse strategie onmisbaar te worden voor Europa.’ Lagendijk herinnert zich een gesprek dat hij daarover had met buitenlandminister Davutoglu: ‘De AKP-regering ziet natuurlijk dat een aantal EU-landen niet met open armen klaar staat Turkije te ontvangen. Dus, zei Davutoglu, moet Turkije ervoor zorgen dat de EU goeie verstandhoudingen met het Midden-Oosten cadeau krijgt als ze Turkije toelaten. Turkije omarmt het Midden-Oosten niet uit liefde, maar uit calculatie.’
En die calculatie werkt net zo goed andersom: wil Turkije haar invloed en handelsbelangen in de regio verstevigen, dan is het zaak die landen meer te bieden dan andere landen in de regio die hun invloed willen uitbreiden, zoals Iran. En Turkije heeft wat geen enkel (moslim) land in het Midden-Oosten heeft: sterke banden met de EU. Snijdt ze die banden door, dan reduceert Turkije zichzelf tot just another country. Politiek commentator Cengiz Çandar wil de rol van religie echter niet helemaal uitvlakken: ‘Juist de AKP, met haar praktizerend-islamitische leiders, kan in het Midden-Oosten snel en gemakkelijk vooruitgang boeken.’
Terwijl Erdoğans emoties de achilleshiel zijn van Turkije’s buitenlandbeleid, zijn ze binnenlands juist de kracht van de AKP. De partij staat in Turkije onder grote druk en daalt flink in de peilingen. Bij de verkiezingen in 2007 stemde 47% van de kiezers op de partij, nu zou nog maar ruim 35% dat doen. De oppositiepartij CHP, die net na liefst achttien jaar een nieuwe en populaire leider heeft, stijgt van 21% in 2007 naar ruim 30% nu.
De volgende verkiezingen zijn in de zomer van 2011, maar er komt al in september een grote test aan voor de AKP: de partij heeft een referendum uitgeschreven over een pakket grondwetswijzigingen dat Turkije sterk verdeelt. De wijzigingen zijn onder andere bedoeld om de juridische macht meer in lijn te brengen met de Europese standaarden: een teken dat de AKP wel degelijk werkt aan verdere toenadering tot Europa. In het parlement haalden ze net geen tweederde meerderheid, waardoor nu een referendum nodig is. ‘Europa’ steunt de wijzigingen, maar de Turkse oppositie ziet ze als een manier van de AKP om het juridisch apparaat onder controle te krijgen. De goedkeuring van de bevolking gaat er waarschijnlijk wel komen, maar de grote vraag is hoe trouw de aanhang van de AKP zich precies zal tonen.
‘De AKP maakt schijnbewegingen, ze gaan de goeie kant op, maar ze scoren niet.’
De populariteit van de AKP neemt af door economische problemen – de economie groeit weliswaar, maar de werkloosheid is gestegen tot ruim boven de tien procent – maar ook door een mislukte poging de Koerdische kwestie op te lossen door Koerden meer rechten te geven. De ‘Koerdische opening’ werd in de zomer van 2009 met veel stampij aangekondigd, maar bleek concreet tot weinig te leiden. Het geweld van de PKK laaide vervolgens op, Turkse soldaten sterven inmiddels weer bij bosjes en de AKP krijgt de schuld.
Joost Lagendijk: ‘Het had de relatie met de EU zeker goed gedaan als de AKP de Koerdische opening meer richting had gegeven. Er kwam niets concreets uit, heel slecht. Net als de gesprekken met Armenië: ze gingen van start, maar Turkije stelde toch weer voorwaarden aan verdere gesprekken, en nu ligt de toenadering stil. De AKP maakt schijnbewegingen, ze gaan de goeie kant op, maar ze scoren niet.’
Door flink af te geven op Israel na de aanval op het hulpconvooi naar Gaza, schroeft Erdoğan zijn populariteit weer even op. Hij heeft wat te duchten van de kleine en veel religieuzere Saadet Partij, die flink wat stemmen van de AKP zou kunnen afsnoepen als de AKP zich niet af en toe van haar islamitisch-emotionele kant laat zien. Internationaal wordt het wel weer opgelost. Israel en Turkije praten alweer. Onder druk van de Verenigde Staten. Turkije heeft er nog altijd belang bij ook díe te vriend te houden. Ze is afhankelijk van Amerikaanse inlichtingen in de strijd tegen de PKK in Noord-Irak, en kan in de regio niet veel zonder de steun van de VS. Joost Lagendijk: ‘Eigenlijk doet de AKP dit heel slim: ze gaan nog steeds richting de EU, maar daarmee winnen ze geen stemmen. Met hun zelfverzekerde en soms emotionele politiek in de eigen regio wel.’
Cyprus
In juni werd er één nieuw onderhandelhoofdstuk geopend tussen Turkije en de EU: die over voedselveiligheid. Achttien hoofdstukken worden geblokkeerd door de EU, vooral omdat Turkije weigert haar havens open te stellen voor handel met Grieks-Cyprus.
Turkije weigert dat omdat de EU haar belofte niet nakomt Turks-Cyprus directe handel met de EU toe te staan. Die belofte werd gedaan toen de Turks-Cyprioten in 2004 vóór een VN-plan stemden om het eiland te herenigen (de Grieks-Cyprioten stemden tegen). Daarna werd (Grieks-)Cyprus lid van de EU, en het land hield inlossing van de belofte tegen. Dat kon makkelijk, want Europa moest unaniem zijn in haar steun aan het plan de Turks-Cyprioten economisch niet langer te isoleren. Maar daar komt verandering in: door het Verdrag van Lissabon is nog slechts een meerderheid van stemmen nodig. Dus als eind dit jaar of begin volgend jaar de belofte aan Noord-Cyprus weer in stemming wordt gebracht, is de kans groot dat het voorstel het haalt. Turkije’s minister van buitenlandse zaken Davutoglu heeft beloofd dat Turkije dan haar havens opent, waardoor er in één klap acht onderhandelhoofdstukken geopend kunnen worden.
Visumplicht
Waarschijnlijk kan er volgend jaar ook vooruitgang worden geboekt in de ‘visumkwestie’. Turkije hekelt de weigering van de EU de visumplicht voor Turken te versoepelen. De EU voert aan dat versoepeling niet kan omdat Turkije’s paspoorten niet voldoende fraudebestendig zijn, omdat Turkije’s buitengrenzen zo lek als een mandje zijn en Turkije niet, zoals beloofd, vluchtelingen terugneemt die via Turkije de EU binnenkomen. Maar inmiddels heeft Turkije biometrische paspoorten ingevoerd en is een hernieuwd verdrag over het terugnemen van vluchtelingen bijna uitonderhandeld. Tegelijkertijd werkt Turkije met Europese hulp hard aan het beter beveiligen van de grenzen. Dan kan de EU er waarschijnlijk niet langer omheen de visumplicht langzaamaan te versoepelen, te beginnen met visa voor zakenmensen, kunstenaars en studenten.
Kun je niet meer van dit soort uitgebreide artikelen schrijven?
Mooi stuk!
Zeer mooi stuk en zeer goed geschreven idd.
İnderdaad een heel goed en uitgebreid stuk.
Ik volg de ontwikkelingen in Turkije al lang met Argusogen:
Erdoğan presenteert hier de perfecte Moslim. Hij handelt precies zoals het volgens de Koran verplicht is, n.l. het verspreiden van de Islam.
De Sharia moet verankerd worden op aarde, de Islam is de beste en meest glorieuze godsdienst op aarde en de Moslims, de gelovigen van de Islam, zijn dus de beste mensen. Dit is in opdracht van Allah. Over de gehele wereld moet de wetgeving aan de Qur’an worden aangepast, de Sharia, waarnaar alle mensen zich moeten richten.
De Moslims moeten de heerschappij over de volkeren op zich nemen, ze moeten de ongelovigen leren om te leven volgens de Qur’an, maar ze moeten ze ook hard bestraffen indien ze in strijd met de Sharia handelen.
“Hij is het Die Zijn boodschapper heeft gezonden met leiding en de godsdienst der Waarheid, opdat hij deze moge doen zegevieren over alle andere godsdiensten, al zijn de afgodendienaren er afkerig van.” (Qur’an 61:9).
Een tweede probleem is de DUALITEIT van de Islam.
Met dualiteit van de Islam wordt bedoeld dat voor veel problemen, twee tegenstrijdige meningen en standpunten zich onder één hoed laten brengen.
Zich hier af te vragen welk standpunt dan eigenlijk wel het „juiste“ is, komt figuurlijk gesproken neer op de vraag: “Welke kant van de magneet is eigenlijk de echte magneet, de noordpool of de zuidpool?” Natuurlijk weten we dat de noordpool en de zuidpool de uiteinden zijn van dezelfde magneet.
Net zoals elke magneet is de “volledige, perfecte en gedetailleerde” Koran “bipolair”, hij is religieus en politiek. De “echte Mohammed” is Predikant en Jihadist.
De Islam gebruikt zijn dualisme op pragmatische manier; afhankelijk van de situatie.
Goedbedoelende westerse “dialoog partners” en moslimapologeten stellen de “moraalapostel Mohammed” op de voorgrond. De Taliban en de Muslim Brotherhood verwijzen, naar de “krijgsheer Mohammed”.
Dualiteit eenvoudig verklaard:
Noordpool – Zuidpool: dezelfde magneet
Predikant Mohammed – Jihadist Mohammed: dezelfde Mohammed
Bedelende Erdoğan (EU) – Scheldende Erdoğan (EU): dezelfde Erdoğan
Door deze dualiteit wordt de Westerse wereld in het duister gelaten over de “ware” aard van de Islam, door ervan uit te gaan dat Mohammed ofwel de ene of de andere moet zijn.
Mensen met een westerse levensstijl kunnen niet begrijpen wat het dualistische principe van de Islam inhoudt – zoiets is ons ook volkomen vreemd.
We moeten gewoon aannemen dat de Islam beide kanten van een tegenstrijdigheid in zich te verenigen kan. (Duidelijk? Neen!)
Wanneer men Mohammed aan ongelovigen of beschermelingen (dhimmi) presenteert, wordt een heilige man gepresenteerd. De dhimmi verontschuldigt zich dan onmiddellijk: “Nou, toen was Mohammed zo’n aardige en vriendelijke man, dan moet de andere indruk van Mohammed wel verkeerd zijn”.
Met de wisselende verschijningsvormen van de profeet worden de „Kafir“ (ongelovige) en de dhimmi telkens weer bedrogen.
De Islam is een geloof, een levenswijze en een beweging die zich richt op de oprichting van de islamitische wereldorde. De Islam staat zelfs toe te liegen en de religie te verloochenen als dit ten goede komt van “de zaak”, “het domineren van de wereld”.
Hierin wordt duidelijk dat greep van de Islam naar Europa niet alleen religieus maar ook politiek van aard is.
Geert Wilders en ik(apostaat) zijn in Facebook al geruime tijd bezig om de Westerse wereld te informeren.
Nick, leuk dat je hier post, maar weinig specifiek is het allemaal wel. De AKP is nu acht jaar aan de macht en heeft er op geen enkele manier blijk van gegeven de sharia in te willen voeren, dus waar heb je het nou eigenlijk over?
Fréderike. Met mijn commentaar wil ik er op wijzen dat je politiek en religie volgens de Islam niet kunt scheiden, ook niet in Turkije.
Ook al lijkt het erop dat de AKP er al die tijd geen blijk van heeft gegeven; het uiteindelijke doel blijft de Sharia. Om inzicht te geven hoe de Islam en ook de AKP tewerk gaat heb ik het begrip dualiteit aangesneden, wel wetend dat hier commentaar op komt:-)
De politiek van Erdoğan zal er altijd op gericht zijn politiek met religie te vermengen, iets wat in de westerse wereld onmogelijk is. Er is maar één staat gebaseerd op religie en dat is Vaticaanstad.
De westerse politici worden in slaap gesust door het zgn. vredelievende gezicht. Er bestaat geen vredelievende of radicale Islam, omdat er maar één Islam bestaat. Deze Islam heeft ook een duidelijke missie.
Je noemt dit artikel zelf al: “Wil het echte Turkije opstaan?” Daaruit begrijp ik dat je zelf ook niet goed kunt inschatten welk nu het ware gezicht is.
Het is Erdoğan dus toch gelukt verwarring te stichten met zijn vredelievende gezicht naar de westerse wereld terwijl zijn radicale gezicht richting regimes gaat waar de Sharia heerst. Ik denk toch dat hij hiermee de dualiteit in de Islam perfect handhaaft.
In het kort gezegd: De westerse politici moeten heel goed oppassen met politiek en religie onder een hoed.
Nick, ik vind het waanzin en oneerlijk bovendien om een persoon/partij niet te beoordelen op daden maar op een zelfbedachte en als waarheid gepresenteerde theorie. Een theorie die bovendien niet eens die persoon/partij betreft maar de achterliggende religie. Totaal onovertuigend. Overigens: de kop bevestigt je theorie natuurlijk helemaal niet: die heb ik niet bedacht maar de redactie (zo gaat dat bij tijdschriften) en die is prikkelend gemaakt puur om lezers te trekken. Precies om die reden heb ik ‘m overgenomen.
Ik hoop dat er volgend jaar een coalitieregering komt tussen de CHP en de AKP. Volgens huidige peilingen haalt geen van beide partijen een absolute meerderheid. Daarvoor moet de AKP wel dermate inleveren dat het niet samen kan gaan regeren met de Koerdische partij (zou desastreus zijn voor ze). Als dit gebeurd vraag ik me af wat Nick hierover zou denken. Een religieus ingegeven partij, vergelijkbaar met het CDA, samen met de strikt seculiere partij van Ataturk.
@Ihsan. Slapeloze nachten:-)
Ik hoop dat de referendum verlopt met voldoende stemmen van de nee zeggers
Fréderike,
meid… jij bent echt een en al overtuigend zeg!!!
frederique, houd je niet van het domme.. tuurlijk gaan ze niet open en bloot verklaren dat zij de sharia willen invoeren. LIjkt me logisch…..!!!! misschien moet je maar eens een keer wat filmpjes bekijken over zijn uitspraken over de seculaire staat en over niet moslims…
Ik kan zonder meer stellen dat een aantal mensen, waaronder Nick, meent de waarheid in pacht te hebben. Één woord heb ik daarvoor: arrogantie ten top!
Mijnheer heeft het op een gegeven moment over de ‘dualiteit’ van de Islam. Je zou bijna denken dat het hier gaat om het dualistische karakter van licht. Tsja, soms manifesteert licht zich als deeltje, soms als golf. Het lijkt wel alsof we een college natuurkunde krijgen van een professor kwantummechanica. Als ik er niets van afwist, zou ik er nog intrappen ook. Mijns inziens, zijn er genoeg andere, treffendere metaforen te gebruiken. Iets meer creativiteit graag.
(…)
Over de andere statements die u maakt, wil ik het niet eens hebben. Wat mij betreft, raken die kant noch wal. En denkt u maar niet, dat ik daarover met u in discussie zal gaan. Integendeel. De arrogantie druipt er bij u vanaf. Daar valt niets tegen in te brengen. U weet het toch allemaal beter.
(…)
En gaat u maar gerust door met het informeren van het Westen. Ik wens u heel veel succes daarbij. Moge God u daarbij helpen. Amen.
(…)
Een ander punt; mevrouw Geerdink, uw weblog ziet er leuk uit ;-)
first of all if you know erdogan s life before being a prime minister you will understan his policies better i think. He used to be a major in Istanbul and he was a good worker there. He served a lot t the people like the other majors of REFAH party.But he changed his success into the opportunism. He became one of the best alliance of americans. He was not following his refah party which was based on islamic religion. Because of americans erdogan got more chance and he became the reason to kill the ideas of refah party. He is a good tradesman and he sold his past as well. do i like him? i dnt mind him. TO WORK FOR USA OR TO WORK FOR EUROPEAN UNION? WHICH ONE IS BETTER?? it is a question like does shit smell worse or piss?:)) both the same.
When people dont learn to be a man, they have to be the man of other people:)) soo he works for other people.
i hope one day real settlers of anatolia and mesopotamia will rule that geography. may all nations get peace in middle east especially kurds and armenians… take care
i liked your article. sorry not to write it in dutch.